Viêm trực tràng là bệnh lý dễ gặp, với các triệu chứng phổ biến là khó chịu vùng trực tràng, khó tiêu, đôi khi chảy máu trực tràng. Bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Cùng Imiale A+ tìm hiểu về bệnh viêm trực tràng thông qua bài viết Viêm trực tràng – 8 kiến thức cần biết.
Mục lục
1. Viêm trực tràng là gì?
Trực tràng nằm trong ổ bụng, là phần cuối cùng của ruột già, nối liền giữa đại tràng và ống hậu môn.
Về mặt mô học, trực tràng tương tự như phần còn lại của ruột già với cấu trúc 4 lớp: niêm mạc, lớp dưới niêm mạc, lớp cơ và thanh mạc/lớp đệm. Niêm mạc là lớp trong cùng, nơi tiếp xúc trực tiếp với phân trước khi phân được đẩy ra bên ngoài qua ống hậu môn, nên dễ dẫn đến tình trạng viêm nhiễm.
Viêm trực tràng là tình trạng viêm lớp niêm mạc trực tràng bị tổn thương gây đau trực tràng, tiêu chảy, chảy máu hoặc tăng tiết nhầy, người bệnh có cảm giác cần phải đi tiêu liên tục.
>>> XEM THÊM: 10 bệnh đại tràng thường gặp không thể chủ quan
2. Nguyên nhân dẫn đến viêm trực tràng
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến viêm trực tràng, có thể do chế độ ăn không đảm bảo vệ sinh, do bệnh lý hoặc sử dụng thuốc không hợp lý.
2.1. Viêm trực tràng do chế độ ăn không đảm bảo vệ sinh
Thức ăn không rõ nguồn gốc, thức ăn lâu ngày, ôi thiu không đảm bảo vệ sinh có thể chứa vi sinh vật gây bệnh (vi khuẩn, virus, giun sán…). Những vi sinh vật này tới trực tràng có thể tấn công niêm mạc trực tràng gây tổn thương niêm mạc, dẫn đến viêm trực tràng.
2.2. Viêm trực tràng do bệnh lý
Viêm ruột:
Viêm ruột bao gồm 2 tình trạng bệnh lý có một số biểu hiện lâm sàng giống nhau gồm viêm loét đại tràng và bệnh Crohn. Trong đó, viêm loét đại tràng là tình trạng viêm và loét ruột già, bao gồm cả phần cuối ruột già – trực tràng. Còn bệnh Crohn có thể gây ra viêm và co thắt trên bất kỳ vị trí nào của đường tiêu hóa. Khi ảnh hưởng đến trực tràng, nó gây nên tình trạng viêm trực tràng.
Nhiễm trùng:
Nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục là nguyên nhân phổ biến nhất gây nên viêm trực tràng. Tỷ lệ mắc viêm trực tràng xảy ra nhiều hơn ở những người quan hệ tình dục qua đường hậu môn. Một số bệnh nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục có khả năng gây viêm trực tràng như bệnh lậu, herpes sinh dục và chlamydia (bệnh nhiễm trùng do chlamydia gây ra).
Ngoài ra, một vài vi khuẩn đường ruột gây ngộ độc thực phẩm cũng có thể dẫn đến viêm trực tràng như: Salmonella; Shigella và Campylobacter.
Ung thư trải qua xạ trị
Xạ trị dùng để điều trị ung thư vùng chậu hoặc phần bụng dưới có thể gây ra viêm trực tràng. Các tia xạ trị chiếu thẳng vào trực tràng hoặc các khu vực lân cận, có thể gây tổn thương, gây viêm niêm mạc trực tràng. Cùng với đó, tia xạ trị chiếu vào trực tràng tiêu diệt hệ lợi khuẩn khu trú tại đây gây mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, làm suy yếu hàng rào bảo vệ, tạo điều kiện cho các tác nhân gây viêm làm tổn thương nặng hơn niêm mạc trực tràng.
Viêm trực tràng có thể xảy ra trong quá trình xạ trị và kéo dài vài tháng sau điều trị. Trong một vài trường hợp, viêm trực tràng có thể xuất hiện sau khi đã điều trị nhiều năm.
Viêm trực tràng sau phẫu thuật
Một số bệnh nhân sau phẫu thuật (ví dụ dụng cụ cắt bỏ, ống nội soi trong phẫu thuật cắt bỏ một phần đại tràng) có thể bị tổn thương niêm mạc trực tràng. Niêm mạc trực tràng bị tổn thương tạo điều kiện thuận lợi cho các yếu tố gây viêm phát triển gây viêm trực tràng.
2.3. Viêm trực tràng do thuốc
Sử dụng thuốc kháng sinh để điều trị một số bệnh lý nhiễm trùng do vi khuẩn gây ra cũng có nguy cơ dẫn đến viêm trực tràng. Kháng sinh có thể tiêu diệt cả những vi khuẩn có lợi trong hệ thống tiêu hóa, tạo điều kiện thuận lợi cho một loại vi khuẩn đường ruột nguy hiểm như Clostridium difficile, có cơ hội tấn công gây viêm đường tiêu hóa, trong đó gây viêm trực tràng.
Ngoài ra, còn một số nguyên nhân khác gây viêm trực tràng như:
- Chấn thương hậu môn, trực tràng
- Thiếu lượng máu đến trực tràng
Như vậy, có thể thấy nguyên nhân chính gây viêm đại tràng là do sự mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Khi vi khuẩn có hại xâm nhập, phát triển sẽ tấn công niêm mạc trực tràng, gây tổn thương niêm mạc dẫn đến giảm đề kháng, càng dễ nhiễm vi sinh vật gây hại. Tình trạng này nếu không được điều trị sớm dễ tiến triển nhanh, tạo thành vòng bệnh lý luẩn quẩn: Viêm – điều trị – tái viêm.
>>> XEM THÊM: Viêm loét đại tràng: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
3. Triệu chứng viêm trực tràng
Các triệu chứng phổ biến của viêm trực tràng bao gồm:
Đau bụng
Đau bụng âm ỉ, dai dẳng, tăng lên khi bị tiêu chảy hoặc trong trường hợp muốn đi tiêu mà không đi được. Khi có thể đi tiêu bình thường, tình trạng đau bụng sẽ được giảm nhẹ.
Rối loạn tiêu hóa
Bệnh nhân viêm trực tràng dễ gặp tình trạng tiêu chảy. Tiêu chảy thường lặp đi lặp lại trong thời gian dài. Người bệnh có thể sẽ đi tiêu 2-5 lần trong ngày hoặc thâm chí nhiều hơn.
Thay đổi tính chất phân
Phân rời rạc, lẫn nhiều nước. Một số bệnh nhân còn có lẫn máu hoặc nhầy mủ trong phân dễ khiến nhầm với bệnh lỵ. Phân cũng có thể lẫn máu. Máu bọc lấy phân dạng mảng mỏng hoặc chảy ồ ạt
Triệu chứng khác:
Buồn nôn, nôn, đầy chướng bụng, chán ăn dẫn tới người mệt mỏi, gầy yếu.
Tuy nhiên, để chẩn đoán xác định viêm trực tràng, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được thăm khám (thường bằng phương pháp nội soi), từ đó đưa ra phác đồ điều trị thích hợp.
4. Viêm trực tràng thường gặp ở đối tượng nào?
Viêm trực tràng thường gặp nhiều hơn ở người lớn. Ngoài ra, những đối tượng dưới đây có nguy cơ cao mắc viêm trực tràng:
4.1. Người quan hệ tình dục không an toàn
Những biện pháp làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục cũng làm tăng nguy cơ gây viêm trực tràng. Nếu quan hệ với nhiều người, không sử dụng bao cao su hoặc quan hệ với đối tượng đã nhiễm bệnh nhiễm trùng lây qua đường tình dục, nguy cơ mắc viêm trực tràng sẽ tăng lên đáng kể.
4.2. Người mắc bệnh viêm ruột
Viêm loét đại tràng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra viêm trực tràng, do đó những người bị viêm ruột có nguy cơ cao bị viêm niêm mạc trực tràng. Thống kê cho thấy khoảng 30% những người mắc hội chứng viêm ruột sẽ mắc viêm trực tràng. Bệnh Crohn cũng là một trong những yếu tố nguy cơ cao gây viêm trực tràng.
4.3. Bệnh nhân điều trị ung thư bằng xạ trị
Những bệnh nhân mắc ung thư trực tràng, ung thư buồng trứng, phải điều trị bằng phương pháp xạ trị có nguy cơ cao mắc viêm trực tràng.
>>> XEM THÊM: Viêm manh tràng là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
5. Viêm trực tràng điều trị thế nào?
Mục tiêu điều trị viêm trực tràng là làm giảm tình trạng viêm, kiểm soát đau và điều trị nhiễm trùng. Các biện pháp điều trị bao gồm biện pháp không dùng thuốc và điều trị bằng thuốc.
5.1. Biện pháp không dùng thuốc
Thay đổi chế độ ăn lành mạnh
Chia nhỏ bữa ăn. Ăn 5-6 bữa ăn thay vì 3 bữa như bình thường sẽ giúp đường ruột dễ dàng tiêu hóa thức ăn đồng thời giúp cải thiện và kiểm soát triệu chứng dễ dàng hơn.
Bổ sung thực phẩm chứa chất xơ, đồng thời ăn chín uống sôi, thực phẩm rõ nguồn gốc, đảm bảo vệ sinh.
Tránh dùng thực phẩm ít chất béo, đồ uống chứa cồn gây kích thích niêm mạc ruột đang tổn thương.
Hạn chế căng thẳng
Khi căng thẳng, stress, cơ thể sẽ sản sinh ra chất cortisol, một hoạt chất gây viêm, làm nặng thêm triệu chứng của viêm trực tràng. Do đó, người bệnh cần hạn chế căng thẳng và mệt mỏi bằng cách: thiền, tập yoga, tập thở,… hoặc thư giãn bằng một vài sở thích như nghe nhạc, đọc sách,…
Tăng cường tập thể dục, thể thao
Một số nghiên cứu chỉ ra tập thể dục với cường độ vừa phải có thể cải thiện một vài triệu chứng của viêm trực tràng, đồng thời giảm nguy cơ mắc một số biến chứng như loét, thiếu máu, ung thư có thể được giảm đi.
Bổ sung lợi khuẩn
Như đã trình bày ở trên, nguyên nhân chính dẫn đến viêm trực tràng là do mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Do đó, để cải thiện tình trạng viêm, ngăn ngừa vòng bệnh lý luẩn quẩn viêm trực tràng, người bệnh cần bổ sung lợi khuẩn để thiết lập lại cân bằng hệ vi sinh đường ruột, đồng thời tạo hàng rào bảo vệ giúp niêm mạc nhanh chóng phục hồi.
Tham khảo men vi sinh Imiale, bổ sung lợi khuẩn thiết yếu Bifidobacterium BB-12 và Lactobacillus LA-5, đã có bằng chứng lâm sàng chứng minh hiệu quả trên bệnh nhân có loạn khuẩn đường ruột và được các bác sĩ tin dùng.
5.2. Biện pháp dùng thuốc
Biện pháp điều trị bằng thuốc phụ thuộc vào từng nguyên nhân gây ra viêm trực tràng.
Viêm trực tràng do viêm ruột
Để giảm viêm, bệnh nhân có thể được bác sĩ kê một số thuốc thuốc các nhóm thuốc sau:
- Thuốc chống viêm:
Các thuốc chống viêm giúp ngăn chặn các phản ứng viêm, bao gồm: Mesalamin hay Infliximab. Infliximab được phê duyệt dùng trong điều trị bệnh Crohn có kèm viêm trực tràng từ trung bình đến nặng sau khi không đáp ứng với mesalamin, corticosteroid hoặc thuốc ức chế miễn dịch. - Thuốc ức chế miễn dịch:
Thuốc ức chế miễn dịch ức chế các phản ứng miễn dịch gây viêm, góp phần làm giảm viêm khi mắc viêm trực tràng, gồm 6-mercaptopurin hoặc azathioprine, một số corticosteroid như prednison hoặc budesonid. Thuốc này có thể gây ra một số tác dụng phụ như: nôn, buồn nôn, tiêu chảy và có thể làm giảm khả năng chống nhiễm trùng của cơ thể.
Lưu ý: Khi điều trị bằng corticosteroid, cần tuyệt đối tuân thủ theo chỉ dẫn của bác sĩ do thuốc có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng như dễ bị nhiễm trùng, yếu xương và làm loãng xương.
Trong trường hợp, liệu pháp điều trị bằng thuốc không làm thuyên giảm triệu chứng của bệnh viêm trực tràng, bác sĩ có thể sẽ khuyên bệnh nhân phẫu thuật để loại bỏ phần trực tràng đã bị viêm.
Viêm trực tràng do nhiễm trùng
Để điều trị viêm trực tràng do nhiễm trùng, bệnh nhân có thể sẽ được kê thuốc kháng sinh hoặc thuốc kháng virus.
- Thuốc kháng sinh:
Nếu nguyên nhân gây ra viêm trực tràng là vi khuẩn, bệnh nhân sẽ được kê thuốc kháng sinh. Tuy nhiên, do kháng sinh cũng sẽ tiêu diệt cả những vi khuẩn có lợi bên trong đường ruột nên có thể gây mất cân bằng vi khuẩn đường ruột. - Thuốc kháng virus:
Trong trường hợp, nguyên nhân gây ra viêm trực tràng là virus, chẳng hạn như do virus herpes lây qua đường tình dục, bệnh nhân sẽ được kê thuốc kháng virus, ví dụ như acyclovir.
Viêm trực tràng do xạ trị
Viêm trực tràng do xạ trị ở mức độ vừa và nặng có thể không cần điều trị, triệu chứng có thể tự giảm sau vài ngày dừng xạ trị. Tuy nhiên, nếu xuất hiện những cơn đau quặn và chảy máu trực tràng, bệnh nhân cần được can thiệp kịp thời bằng thuốc.
Sử dụng các thuốc có vai trò giảm viêm và giảm tình trạng chảy máu:
- Surcralfat
- Mesalamin
- Sulfasalamin
- Metronidazole
5.3. Phương pháp can thiệp khác
Khi biện pháp sử dụng thuốc không làm giảm tình trạng chảy máu, bệnh nhân có thể phải điều trị bằng tia laser để tiêu diệt những đoạn mô bị tổn thương và đang chảy máu.
Nặng hơn nữa, bác sĩ có thể sẽ chỉ định phẫu thuật cắt bỏ 1 phần hoặc toàn bộ trực tràng nếu các phương pháp điều trị khác không hiệu quả hoặc nếu phát triển các biến chứng.
6. Biến chứng của viêm trực tràng
Viêm trực tràng nếu không được điều trị hoặc không đáp ứng điều trị có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng
6.1. Thiếu máu
Chảy máu trực tràng kéo dài có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu. Lúc này, cơ thể không đủ tế bào hồng cầu để vận chuyển oxy đầy đủ đến các mô. Chóng mặt, khó thở, đau đầu, da xanh xao là những biểu hiện lâm sàng khi bị thiếu máu.
6.2. Áp xe
Viêm trực tràng không được chữa trị có thể dẫn đến nhiễm trùng tại trực tràng. Lúc này trên trực tràng sẽ xuất hiện các vùng đau, sưng và chứa đầy mủ gọi là các ổ áp xe do nhiễm trùng.
6.3. Loét trực tràng
Các vết bên trong niêm mạc trực tràng xuất hiện là hệ quả của tình trạng viêm mạn tính niêm mạc trực tràng. Các vết loét này có thể xuất hiện khu trú hoặc lan rộng ra toàn bộ trực tràng và cả ruột kết.
6.4. Thủng trực tràng
Trong một vài trường hợp, các vết loét phát triển và đâm xuyên qua thành trực tràng tạo thành các lỗ rò. Khi các lỗ rò còn nhỏ, có thể xuất hiện kết nối bất thường giữa các phần khác nhau của ruột, giữa ruột và da hoặc giữa ruột với các cơ quan khác. Nếu lỗ rò to hơn, phân có thể qua lỗ rò tràn vào gây viêm phúc mạc thậm chí nhiễm trùng huyết.
6.5. Ung thư trực tràng
Viêm trực tràng không được điều trị có thể dẫn đến tình trạng loét trực tràng chảy máu. Viêm đại trực tràng chảy máu được coi là tình trạng tiền ung thư trực tràng. Đây là biến chứng nghiêm trọng gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và cuộc sống của người bệnh.
7. Phòng ngừa viêm trực tràng
Nguyên nhân gây viêm trực tràng hay gặp nhất là do bệnh nhiễm trùng. Nhiễm trùng gặp phải có thể do lây lan qua đường tiêu hóa hoặc đường tình dục
Để hạn chế nhiễm vi sinh vật gây bệnh qua đường tiêu hóa, người bệnh nên:
- Ăn chín uống sôi
- Rửa tay bằng xà phòng thường xuyên, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
- Bổ sung lợi khuẩn cho tiêu hóa khỏe mạnh
Để phòng ngừa viêm trực tràng do nhiễm trùng qua đường tình dục, cần lưu ý tình dục an toàn:
- Không nên quan hệ qua đường hậu môn
- Giới hạn số lượng bạn tình
- Sử dụng bao cao su trong mỗi lần quan hệ
- Không quan hệ với bất kỳ ai có vết loét hoặc chảy dịch ở bộ phận sinh dục
- Nếu được chẩn đoán mắc bệnh nhiễm trùng lây qua đường tình dục, hãy ngừng quan hệ cho đến khi hoàn thành điều trị.
Ngoài ra, bệnh nhân nên khám sức khỏe định kỳ để sớm phát hiện viêm trực tràng và có hướng điều trị kịp thời.
8. Một số câu hỏi về bệnh viêm trực tràng
8.1. Viêm trực tràng có thể điều trị khỏi hay không?
Viêm trực tràng có hai dạng: viêm cấp tính và viêm mạn tính.
Đối với viêm cấp tính, mục tiêu điều trị là làm giảm viêm, giảm các triệu chứng của bệnh và hạn chế tái lại. Phương pháp điều trị bằng thuốc được ưu tiên và đem lại hiệu quả tốt trên lâm sàng. Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ và áp dụng các biện pháp phòng ngừa viêm trực tràng thì bệnh có thể được điều trị khỏi.
Nếu là viêm mạn tính thường kèm theo loét và chảy máu. Phẫu thuật cắt bỏ phần mô trực tràng bị tổn thương là phương pháp điều trị thường được sử dụng. Phần mô bị viêm đã được cắt bỏ, không tiếp tục phát triển và lây lan sang các vùng khác gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh.
8.2. Khi nào cần liên lạc với bác sĩ?
Viêm trực tràng là bệnh lý cần được thăm khám và điều trị kịp thời bởi bác sĩ. Do đó, nếu thấy bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ viêm trực tràng như đã được nêu ở trên, đặc biệt là tình trạng muốn đi tiêu liên tục hoặc đi tiêu phân lẫn máu, hãy liên hệ ngay với bác sĩ.
8.3. Có cần thay đổi lối sống khi bị viêm trực tràng hay không?
Viêm trực tràng gây đau bụng và tiêu chảy, do đó, để giảm nhẹ các triệu chứng của viêm trực tràng, người bệnh nên thay đổi thói quen ăn uống
- Chế độ ăn nhạt được khuyến cáo khi bạn đang bị tiêu chảy.
- Bổ sung thêm nước thường xuyên, tránh nước ngọt và cà phê
- Không ăn đồ cay nóng, nhiều dầu mỡ gây kích ứng đường tiêu hóa
- Hạn chế đồ uống chứa cồn.
- Ăn chín uống sôi giúp tránh vi khuẩn đường ruột
Về lối sống:
- Tránh quan hệ tình dục bừa bãi
- Dùng bao cao su khi quan hệ
8.4. Kháng sinh gây viêm trực tràng. Nếu tôi bị nhiễm khuẩn phải dùng kháng sinh thì sao?
Kháng sinh điều trị một số bệnh nhiễm khuẩn có thể tiêu diệt cả những vi khuẩn có lợi trong đường ruột dẫn đến mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột – là nguyên nhân gây viêm trực tràng. Do đó, khi dùng kháng sinh, bệnh nhân nên dùng kèm men vi sinh để bổ sung thêm lợi khuẩn.
Lợi khuẩn sẽ tạo hàng rào bảo vệ giúp hạn chế sự tấn công từ các yếu tố gây viêm, tăng cường sức đề kháng đường ruột. Đồng thời, đối với viêm trực tràng đã xuất hiện vết loét, lợi khuẩn tiết chất nhầy che chắn cho vết loét, tạo điều kiện để niêm mạc bị tổn thương được phục hồi. Enzym được tiết ra từ lợi khuẩn cũng có khả năng hỗ trợ làm lành vết loét, đem lại tác dụng tối ưu giúp cải thiện viêm trực tràng.
Bifidobacterium và Lactobacillus là hai chi lợi khuẩn đường ruột thiết yếu. Khi chọn men vi sinh, cần lưu ý chọn loại men chứa lợi khuẩn thuộc chi này để giúp hỗ trợ phòng ngừa viêm trực tràng do sử dụng kháng sinh.
Trên đây là những thông tin quan trọng cần biết về bệnh viêm trực tràng: nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa bệnh mà Imiale A+ muốn cung cấp cho quý bạn đọc. Bệnh nhân viêm trực tràng nên uống thuốc đầy đủ theo chỉ dẫn của bác sĩ và đến khám theo lịch hẹn tái khám thường xuyên để kiểm soát tình trạng bệnh và tránh những biến chứng nghiêm trọng.
Nếu có thêm bất kỳ câu hỏi hoặc thắc mắc nào cần được giải đáp, quý bạn đọc vui lòng liên hệ HOTLINE 19009482 để được các chuyên gia sức khỏe của Imiale A+ hỗ trợ tận tình.
